Hình thái học phái sinh thường hay bao hàm phép thêm hậu tố phái sinh[lower-alpha 2] hoặc các phụ tố[lower-alpha 3] khác vào từ gốc. Phụ tố như vậy thường áp dụng lên từ của một phạm trù từ vựng (từ loại) rồi biến đổi nó thành 'từ' của một phạm trù khác. Ví dụ, một tác dụng của hậu tố phái sinh -ly trong tiếng Anh là biến tính từ thành trạng từ (slow → slowly).

Dưới đây là ví dụ về các mô thức phái sinh và hậu tố của chúng trong tiếng Anh:

• tính từ thành danh từ: -ness (slow → slowness)
• tính từ thành động từ: -en (weak → weaken)
• tính từ thành tính từ: -ish (red → reddish)
• tính từ thành trạng từ: -ly (personal → personally)
• danh từ thành tính từ: -al (recreation → recreational)
• danh từ thành động từ: -fy (glory → glorify)
• động từ thành tính từ: -able (drink → drinkable)
• động từ thành danh từ (trừu tượng[lower-alpha 4]): -ance (deliver → deliverance)
• động từ thành danh từ (tác thể[lower-alpha 5]): -er (write → writer)

Tuy nhiên, phụ tố phái sinh không nhất thiết phải thay đổi phạm trù từ vựng, nó có thể chỉ thay đổi mỗi ý nghĩa của từ gốc, còn phạm trù thì được giữ nguyên. Tiền tố (write → re-write; lord → over-lord) thì hiếm khi thay đổi phạm trù từ vựng trong tiếng Anh. Tiền tố un- thì áp dụng cho tính từ (healthy → unhealthy) và một số động từ (do → undo) nhưng hiếm khi cho danh từ. Số ít ngoại lệ thì có tiền tố en- và be-. En- (hoặc em- nếu đặt trước âm môi[lower-alpha 6]) thường là chỉ tố chuyển tác[lower-alpha 7] cho động từ, nhưng cũng có thể áp dụng nó lên tính từ và danh từ để hình thành nên ngoại động từ[lower-alpha 8]: circle (động từ) → encircle (động từ) nhưng rich (tính từ) → enrich (động từ), large (tính từ) → enlarge (động từ), rapture (danh từ) → enrapture (động từ), slave (danh từ) → enslave (động từ).

Khi phép phái sinh xảy ra mà không có thay đổi gì lên từ, như trong phép chuyển từ loại của danh từ breakfast sang động từ to breakfast, thì người ta gọi đó là phép chuyển loại[lower-alpha 9], hay phái sinh zero.[lower-alpha 10]

Phép phái sinh mà có kết quả là danh từ thì có thể gọi là phép danh từ hóa[lower-alpha 11]. Nó có thể bao hàm việc sử dụng phụ tố (như employ → employee), hoặc nó có thể xảy ra thông qua phép chuyển loại (như phép phái sinh của danh từ run bởi động từ to run). Trái lại, phép phái sinh mà có kết quả là động từ thì có thể gọi là phép động từ hóa[lower-alpha 12] (như bởi danh từ butter thì ta có động từ to butter).